بازیهای لری محلی ممسنی

          سردار ایرانی 
            بازدید : 741
          دوشنبه 31 اردیبهشت 1403
           نظرات (0)
        

ایل ممسنی دارای بازی های سنتی فراوان است. در این جا سعی شده بازی هایی انتخاب شوند که عمومیت داشته باشد . گاه نیز از هر طایفه ای یک یا دوبازی هم آورده شده است که شاید در طایفه دیگر عمومیت نداشته است. در زیر به چند تا از این بازی ها اشاره می شود 1- الختور( ارختل): یک بازی گروهی است که معمولا در شب صورت می گیرد. افراد گروه بازی کن به دو دسته تقسیم می شوند. هر دسته حدود 8تا10 نفر عضو دارند. یک گروه در بالا بهجای داماد و گروهی در پایین به جای عروس نام گذاری می شوند. دسته بالا چابکترین فرد خود را به عنوان داماد انتخاب می کنند. دسته پایین نیز تلی از خاک به جای عروس آماده می نمایند.سپس هر دسته با انگشت دست راست پای چپ خود را گرفته و مانند دونیروی متخاصم به جان هم می افتند و همدیگر را طوری هل می دهند که دستشان رها گردد.هرکه پایش از دستش رها شود از بازی بیرون می شود. و دسته دوم تلاششان این است که به داماد دست یابند و او را بر زمین بکوبند تا انگشت پایش رها شود، که در صورت افتادن داماد دسته مقابل غالب می شوند. داماد با چابکی با پای دیگر تل خاک( عروس) را خراب می کند.اگر طایفه عروس نتوانند داماد را زمینگیر کنند جنگ و گریز شروع می شود. دو تا دوتا به جنگ هم رفته و همینطور تا آخر این کار ادامه دارد. دسته ای که تا پایان مقاومت کنند ، پیروز میدان هستند. پس از پایان دسته غالب بر پشت
ایل ممسنی دارای بازی های سنتی فراوان است. در این جا سعی شده بازی هایی انتخاب شوند که عمومیت داشته باشد . گاه نیز از هر طایفه ای یک یا دوبازی هم آورده شده است که شاید در طایفه دیگر عمومیت نداشته است. در زیر به چند تا از این بازی ها اشاره می شود 1- الختور( ارختل): یک بازی گروهی است که معمولا در شب صورت می گیرد. افراد گروه بازی کن به دو دسته تقسیم می شوند. هر دسته حدود 8تا10 نفر عضو دارند. یک گروه در بالا بهجای داماد و گروهی در پایین به جای عروس نام گذاری می شوند. دسته بالا چابکترین فرد خود را به عنوان داماد انتخاب می کنند. دسته پایین نیز تلی از خاک به جای عروس آماده می نمایند.سپس هر دسته با انگشت دست راست پای چپ خود را گرفته و مانند دونیروی متخاصم به جان هم می افتند و همدیگر را طوری هل می دهند که دستشان رها گردد.هرکه پایش از دستش رها شود از بازی بیرون می شود. و دسته دوم تلاششان این است که به داماد دست یابند و او را بر زمین بکوبند تا انگشت پایش رها شود، که در صورت افتادن داماد دسته مقابل غالب می شوند. داماد با چابکی با پای دیگر تل خاک( عروس) را خراب می کند.اگر طایفه عروس نتوانند داماد را زمینگیر کنند جنگ و گریز شروع می شود. دو تا دوتا به جنگ هم رفته و همینطور تا آخر این کار ادامه دارد. دسته ای که تا پایان مقاومت کنند ، پیروز میدان هستند. پس از پایان دسته غالب بر پشت دسته مغلوب سوار می شوند و به خانه یکی از اهالی ده می روند و با زدن سنگ بر درب( درب زدن) می گویند سوار سوار برگردد یا پیاده سوار گردد. اگر در جواب گفته شود، که پیاده سوار گردد، دسته مغلوب سوار شده و تا مکان اولیه بر گردند. ولی در صورتی که بگوید: سوار سواره برگردد. دسته مغلوب با همان حالت اوا به مکان بازی بر می گردند. 2- کله روانک( کلاه ربایی) نوع بازی گروهی ورزشی است. تعداد بازی کنان بین6تا 10 نفر است. این بازی یک نوع رقابت گروهی است. بازی در میدان ده یا صحرای خارج از آبادی برگزار می گردد. نحوه بازی بدین شکل است که گروه به دو دسته مساوی تقسیم می گردند. یک گروه در زمین به صورت پشت به هم می نشینند. گروه دیگر به صورت ایستاده در بالای سر شان قرار می گیرند. دسته ایستاده سعی می نمایند که کلاه دسته نشسته را برداشته و فرار نمایند و به جایگاه مخصوصی که "دک "نام دارد می برند.گروه نشسته نیز باید با پا به پای آنها تا زانو بزنند. اگر پا به پای یکی از افراد ایستاده بخورد باید جای گروه عوض شود. هم چنین اگر کلاه ربوده شده قبل از رسیدن به دک توسط گروه صاحب کلاه باز پس گرفته می شد نیزجای گروه عوض می شد.اگر کلاه به دک می رسید گروه رباینده باید بر گروه صاحب کلاه تا میدان بازی سوار می شدند. پس از رسیدن گروه به جایگاه بازی گروه نشسته همچنان باید بنشیند تا از یکی از طرقی که گفته شد موجب تغییر وضعیت می شد. 3- پشکله گار نوع بازی دونفری مجلسی است. رقابت به صورت فردی است و محل بازی در هرکجا می توانست باشد ولی اغلب در بیرون از آبادی و در صحرا می باشد. نحوه بازی بدین صورت است که دونفر رودر روی هم نشسته و شش گودال ( برای هر نفر سه گودال) به عمق حدودا10 سانتیمتر و قطر7 سانتیمتر حفر می نمایند. در هر گودال تعداد 15 دانه پهن بز یا میش( پشکل) خشک می ریزند. هر گودال "گار" نامیده می شود.با شیر و خط کردن بازی شروع می شود.فرد شروع کننده باید از تعداد 15 عدد پشکل هر گودال 14 تا را برداشته و در هر گودال بدون یک گودال طرف مقابل که قوچ نام داردیک دانه بیندازد.اگر موقع برداشتن اشتباها یک دانه را در گودال جا نگذارد یعنی همه 15 عدد را بردارد، طرف مقابل به درون گودال خالی آب دهان می اندازد. و همه 15 دانه را از آن خود کرده و بر روی قوچ خود می گذارد. با آخرین دانه طرفی که بازی می کند به هرجا که برسد آن گار یا گودال را بدون یک عدد برداشته و بازی ادامه می یابد.اگر کسی که بازی می کند یک عدد به درون گودال قوچ طرف مقابل بیندازد ضمن اینکه همه را باید بر روی آن بریزد ، بازی را به طرف مقابل واگذار می نماید.زمانی که هر دو نفر گارشان یعنی مجموعا 4 گودال آنها خالی گردد، بازی تمام است.هرکس پشکل بیشتری داشته باشد او برنده ات.نوبت بعد کسی شروع کننده بازی است که برنده باشد.هم چنین برنده دفعه بعد از یکی از گودالهای طرف مقابل باید بردارد و شروع نماید.( غیراز قوچ). 4- قطور نوع بازی دو نفری مجلسی است وبازی بیشتر زنانه است و رقابت فردی می باشد. نحوه بازی بدین صورت است که زنان و دختران تعداد 5 دانه سنگ گرد را یک نفر بر داشته و در کف دست خود قرار می دهد و بر گردانده و به پشت دست می برد و سپس بر می گرداند و به کف دست می آورد . این عمل باید بدون وقفه باشد. هر تعداد که در دست بماند بجز یکی بقیه را به دست چپ منتقل می نماید.آن یکی را به هوا پرتاب می کند و تا زمانی که پایین بیاید یکی از آنها را که در زمین است بر می دارد.و در دست دیگر می گذارد.آنکه به هوا پرتاب می شود نباید به زمین بخورد زیرا در این صورت بازی را باخته است . در صورتی که موقع افتادن بر زمین بر روی لباس بیفتد باید بلافاصله بگوید " موچ آلاتیش" در این صورت اشکال ندارد. هم چنین اگر موقع برداشتن سنگها از زمین دست به سنگ دیگر بخورد باید بازی را واگذار نماید. 5- پشت دسی( پشت دستی) نوع بازی دو نفری ، مجلسی است و رقابت فردی است. دونفر رو در روی هم می نشینند و یکی دو دست خود را رو به پایین جلوی دیگری می گیرد.دیگری دستها را کنار گوش خود گرفته وبر پشت دست دیگری می کوبد.طرف مقابل باید سعی کند دستهای خود را بدزدد. اگر دستش دزیده شد. بازی را باید او شروع کند . در غیر این صورت تا زمانی که دست بر پشت دستش فرود آید بازی از آن طرف زننده است. 6- کل کله برد نوع بازی گروهی ، ورزشی است و رقابت گروهی می باشد.میدان بازی نیز در صحرا است. نحوه بازی چنین است که هر دسته به اندازه 10 تا 20 متری رودر روی هم سه تا سنگ کنار هم و با فاصله حدود 1 متری هم در زمین می کارند.گروهی که کل هار را زودتر آماده نماید می گوید : کل کله برد، دس خوم وبرد. وشروع کننده بازی آنها خواهند بود.هر نفر از گروه با پرتاب سنگ سعی می کند کلهای طرف مقابل را بزند. هر گروهی که زودتر سه کل را زدند به طرف مقابل رفته و در کنار آن گروه به سمت کل های خود سنگ پرتاب می نمایند. اگر بر حسب اتفاق یک گروه هر شش کل را بزند6 امتیاز خواهند داشت.اگر گروه مقابل حداقل1 کل را بزند ، بازی برای گروه برنده یک امتیاز خواهد داشت و کسی برنده است که کل آخر رابزند. گروه برنده باید یک دور سوار بر گروه بازنده شده و مسیر بین دو طرف را رفته و برگردد.برنده هر نوبت آغاز کننده نوبت بعد است. در هر نوبت جای گروهها عوض می شود. 7- قسم پیر کلوری نوع بازی مجلسی و تعداد بازیکنان دونفر است. بازی جنبه رقابت ندارد. نحوه بازی بدین صورت است که شخصی مدعی می شود که طرف مقابل کار ی را مرتکب شده است و آن دیگری موضوع را نفی می نماید.فرد شاکی می گوید باید قسم بخوری. برای قسم دادن یک پارچه ای را بر روی دو انگشت سبابه و شست قرار می دهد و وسط آن یک ساقه خشک گندم یا علف می گذارد.فرد متهم باید آن را با زبان بردارد. و در این هنگام فرد مدعی سعی می کند زبان او را بین دو دست بگیرد. اگر کلور برداشته شود، نشان بی گناهی فرد متهم است و الا اگر زبانش گرفته شود ، گناهکار شناخته می شود.وفرد شاکی زبانش را زیاد فشار می دهد. 8- کلاغ فر(کلاغ پر) نوع بازی گروهی مجلسی است و رقابت فردی می باشد. نحوه بازی چنین است که چند نفر به صورت دایره ای به دور هم جمع می شوند.و یک نفر دستور بازی را صادر می نماید. او اسامی جانوران را گفته و بلافاصله می گوید ....فر مثلا کلاغ فر. بقیه باید در صورتی که حیوانی که او اسم برده است پرنده باشد، دست خود را از زمین بر می دارند و در غیر اینصورت اگر بردارند باخته اند.فرد باخته باید سر خود را پایین بیندازد و فرد سر گروه با یکی از انگشتانش محکم بر سرش بکوبدو تا زمانی که نوع انگشت را تشخیص ندهد زدن ادامه دارد. 9- هه ته تل نوع بازی گروهی ، مجلسی است و رقابت فردی می باشد. تعداد بازی کنان دو نفر است.نحوه بازی چنین است که از دو نفر یکی رو به پایین می خوابد و دیگری با دست بر پشتش می زند و می گوید: هه ته تل موری ته تل. پنجه بزن شاه شکر. سیخ یا سه پایه یا تنور؟ بعد دستش را به شکل سیخ، سه پایه یا تنور ثابت نگه می دارد. و فرد خوابیده باید شکل دست را تشخیص دهد . اگر صحیح جواب بدهد برنده بودهو جای آن دو عوض می شود. تا زمانی که جواب صحیح داده نشود ، فرد خوابیده باید بخوابد . 10- هیلو( تاب بازی) نوع بازی تک نفری است که یک طناب را بر شاخه درختی می بندند و وسط آن نشسته و جلو وعقب می روند. 11- ختاتپک( قایم موشک بازی) نوع بازی گروهی، ورزشی و تعداد بازی کنان نامحدود. رقابت فردی است. نحوه بازی چنین است. افراد به دو گروه تقسیم می گردند و با تر و خشک( شیر و خط) کردن یک گروه بازی را شروع می نمایند. گروهی در جایگاه (دک) می مانند و چشمشان را می بندند و گروه دیگر خود را پنهان می نمایند. با شمارش چشمها باز می شود. و به دنبال فرد یا افراد قایم شده می گردند. اگر فرد قایم شده قبل از رفتن و دست به دک زدن دستگیر شود از همان محل تا جایگاه بر او سوار می شوند. 12- دوز نوع بازی گروهی ، مجلسی و تعداد بازیکنان دونفر و رقابت فردی است. روی یک سنگ یک مربع رسم می نمایند که در داخل آن 6 مربع کوچکتر است.هر نفر دارای سه عدد سنگ هستندکه رنگ سنگهای هر نفر با دیگری متفاوت است.بر روی هر مربع یک عدد سنگ قرار می دهند.هرگاه یک نفر بتواند سه سنگ خود را بر روی یک خط موازی قرار دهد برنده است. 13- ته که را نوع بازی مجلسی وتعداد بازیکنان دو نفر است و رقابت تک نفری و بردوباخت است. هر نفر تعدادی چوب کبریت بر می دارد و یک نفر بازی را شروع می کند. تعدادی کبریت در دست خود پنهان نموده و می گوید: "تکه را". طرف مقابل یا باید بگوید "جفته را" یا" تاکه را" یعنی جفت یا تاک. اگر صحیح بگوید تعداد چوب کبریت ها را از آن خود می نماید. بازی در مدت زمانی معین ادامه دارد و برنده کبریتهایی را از آن خود می کند. 14- کپروشک نوع بازی گروهی ، ورزشی ، تعداد بازی کنان نامحدود و رقابت در این بازی گروهی است. نحوه بازی چنین است: ابتدا نفرات به دو گروه مساوی تقسیم می شوند. نباید تعدا گروه از 4 نفر کمتر باشد زیرا بازی در چنین وضعیتی از کیفیت کافی برخوردار نیست.از میان گروه یک نفر به عنوان "سلار: سالار" انتخاب می شود. با شیروخط یک گروه بازی را شروع می نمایند. یک گروه دور هم جمع شده سرو شانه را به هم می گذارند. سلار، گروه را زیر نظر دارد و از هجوم گروه مقابل که می خواهند بر پشت افرادش سوار می شوند، جلوگیری می کند. اگر هنگام سوار شدن نفر یا نفرات گروه مقابل ( قبل از سوار شدن) با پا به پای آنها بزند ، آن گروه بازی را باخته و در صورت سوار شدن نباید آنان را بزند و تا زمانی که سوارند در امان هستند. هنگام پیاده شدن اگرآنان را می زدند نیز بازی را باخته و جای گروه عوض می شود. چوکلی، کله مولاق و برکیش ، گو بازی، بند به پا یا بندو پا، چپل چیل، برد تک تک، تنگسه، چوگان، ۀغادنبه یا آغادمبه و.... از دیگر بازی هایی است که در این منطقه وجود داشته است.. منبع: تحقیقات میدانی پژوهشگر

برچسب ها بازیهای لری محلی ممسنی ,

ارسال نظر برای این مطلب

عنوان	پاسخ	بازدید	توسط
کلمات اصیل لری را در اینجا بنویسید یادگار	0	6324	darvagebaran
دکتر نوذر شفیعی نماینده ممسنی ورستم یا افعانستان وپاکستان وسوریه؟	5	2157	dariush
گلشیفته فراهانی را بالاخره کامل برهنه کردند +‌ عکس	6	6097	saoshyant
سخنان بزرگواری نماینده چرام و لنده و استفاده از اصطلاح چماق لری و....درمخالفت از کلیا	2	1061	saoshyant
سخنان بزرگواری نماینده چرام و لنده و استفاده از اصطلاح چماق لری و....درمخالفت از کلیا	0	735	nima2246
عملکرد لحظه به لحظه وسخنرانی های دکتر شفیعی نماینده ممسنی ورستم در مجلس	110	14713	aliali100
پس از جعل امضای رییس هیات فوتبال ممسنی/فردوسی پور:دوستان در جعل اسناد اصلا هنر ندارند	1	1077	reza
عکس تاریخی گورنگون	2	1817	reza
آهنگ حدید و زیبای استاد معین به نام گل ناز دارم با گویش بختیاری	1	2176	reza
اجرای کامل عروسی همراه نوازندگی توشمال با صدای کاظم قادری	0	3564	aliali100